- Ở Hội An, nếu đàn ông ghé vào tiệm cắt tóc nữ sẽ nhận được cái mỉm cười từ chối của cô chủ quán. Hơn 10 năm nay, ở thành phố này đã, đang tồn tại một quy định chắc là độc đáo nhất Việt Nam: thợ cắt tóc nữ không được gội đầu, mát xa cho khách nam và ngược lại thợ cắt tóc nam không được phục vụ khách nữ. Vậy, những người thợ cắt tóc, gội đầu ở Hội An đã sống chung với quy định ấy như thế nào?

Quy định không giống ai

Quy định nói trên không chỉ có hiệu lực trong phạm vi phố cổ mà trên toàn thành phố Hội An. Mất gần một ngày để “lượn” khắp các cửa hàng cắt tóc trong phố cũng như vùng ngoại vi, chúng tôi thấy những người thợ cắt tóc ở đây thực hiện quy định ấy khá nghiêm chỉnh.
Cũng có một vài tiệm cắt tóc gội đầu ở ngoài vùng khu phố cổ có thợ cắt tóc nữ gội đầu, mát-xa mặt cho khách nam và thợ cắt tóc nam duỗi tóc, nhuộm tóc cho khách nữ. Nhưng qua tìm hiểu, những cửa hàng hiếm hoi ấy không vi phạm quy định, tuy nhiên, điều kiện để có thể phục vụ khách hàng “đa giới tính” như vậy liên quan đến… “thân phận đời người” mà chúng tôi sẽ nói rõ ở phần sau.

Năm 1999, sau khi đô thị cổ Hội An được vinh danh Di sản văn hóa thế giới, du khách tới tham quan nhiều hơn, các dịch vụ du lịch tăng lên, các quán bia, nhà hàng karaoke, tiệm cắt tóc, gội đầu mọc lên như nấm và đã có những biểu hiện mại dâm trá hình ở các nhà hàng này. Ban đầu, những dịch vụ “bia ôm”, “karaoke ôm” còn ở khu vực ngoại thành nhưng khi các ngành chức năng bắt được một vụ mại dâm ở tiệm cắt tóc gội đầu ngay tại trung tâm thành phố (lúc đó là thị xã), việc xiết chặt quản lý các tiệm cắt tóc, gội đầu được thực hiện nghiêm ngặt bằng quy định: Tất cả các tiệm cắt tóc, gội đầu trên địa bàn thị xã không được để nhân viên nữ phục vụ khách hàng nam và nhân viên nam phục vụ khách hàng nữ. Không được gộp chung dịch vụ cắt tóc gội đầu nam, nữ trong cùng một cửa hàng, theo đó, các biển hiệu quảng cáo cũng không được phép ghi chung “cắt tóc gội đầu nam - nữ”.

Ông Phan Văn Quý, phó phòng VH, TT&DL Hội An, giải thích: “Để tránh tệ nạn xã hội mại dâm trá hình, đó là việc làm cần thiết và đúng đắn bởi khi chỉ có một nam, một nữ trong phòng thì khó mà tránh khỏi không có chuyện này chuyện kia”. Nhưng quy định này có thêm phần mở rộng, nếu hai vợ chồng chủ tiệm cùng làm nghề chung một cửa hàng thì được phép gộp dịch vụ cắt tóc nam, nữ trong cửa hàng ấy. Cũng theo ông Quý: “như vậy, ông chồng sẽ không thể để vợ mình có chuyện này kia với khách và ngược lại, bà vợ cũng có thể “kiểm soát” được chồng mình”.

Chính quyền và các ban ngành theo dõi, kiểm tra gắt gao nên chỉ trong thời gian ngắn, quy định này đã được các chủ tiệm thực hiện nghiêm túc. Không có lệnh cưỡng chế đóng cửa nhưng rất nhiều chị em làm nghề cắt tóc, gội đầu đã tự động “giải nghệ”, hai dãy cửa hàng cắt tóc trên đường Nguyễn Tất Thành (trước đây là đường Lê Hồng Phong) ngừng hoạt động. Các chị em tứ xứ từng về Hội An lập nghiệp cắt tóc cùng với những “dịch vụ kèm theo” đều tìm kế sinh nhai khác hoặc di dời địa điểm cửa hàng tới các huyện, thị lân cận. Bởi vậy mới có câu chuyện, vào T.K gội đầu, nếu khách “chịu bịt mắt, trói hai tay hai chân” thì giá rất rẻ, chỉ 10 ngàn đồng, nhưng nếu khách “mở mắt và tay chân không bị trói” thì giá… trên trời. Cho nên hơn 10 năm qua đàn ông Hội An vẫn đùa nhau rằng đi cắt tóc phải vào T.K hoặc lên Đ.N - Đ.Ng (xã giáp ranh của huyện Điện Bàn với Hội An) mới “đúng điệu”!

Sống chung với “quy định… không giống ai”

Chị Khánh Hà, một chủ tiệm cắt tóc trên đường Phan Châu Trinh bảo: “Lâu lâu mấy người đàn ông nước ngoài xẹt vô tiệm cắt tóc, tôi cũng phục vụ, đàn ông Việt thì tôi từ chối không phải vì tôi chê ít tiền công mà vì đàn ông Việt hay đùa giỡn và cũng yêu cầu cao”. Hỏi chị không sợ cắt tóc cho đàn ông nước ngoài là vi phạm quy định à, chị giãi bày: “Có khi cả tháng mới có một khách nước ngoài, tóc họ có sẵn nếp, dễ cắt, họ chỉ vào cắt tóc, trả tiền rồi đi, mình cũng chẳng làm gì mờ ám nên không sợ. Vả lại, tôi nghĩ quy định để tránh những chuyện mờ ám chứ cửa hàng của tôi mở toang hoang như ni, có chi đâu mà sợ”.

Anh Thanh Bình, chủ tiệm cắt tóc nam trên đường Nguyễn Huệ thì nhận xét: “Tệ nạn xã hội ở Hội An rất ít so với các nơi khác nhưng quy định về cắt tóc gội đầu như vậy khắt khe quá. Tôi nghĩ nếu những người phụ nữ có nghề cắt tóc nam thì cứ để họ làm, vấn đề là các ngành chức năng phải có cách quản lý sao cho tốt, để vừa tránh được tệ nạn mại dâm trá hình vừa có thể tạo công ăn việc làm cho người thợ nam cũng như người thợ nữ công bằng như nhau”. Đúng như anh Bình nói, nhiều phụ nữ giỏi nghề cắt tóc nam nhưng không thể mở cửa hàng vì không phải ai cũng có thể chọn cho mình một người chồng cùng nghề nên họ phải tới làm thuê cho những cửa hàng, salon được phép phục vụ khách hàng nam - nữ.

Tại salon Sơn Trinh, ngay trên biển hiệu quảng cáo đã công khai gộp chung dịch vụ cắt tóc gội đầu nam - nữ. Anh Sơn cho biết: hai vợ chồng anh cùng làm nghề và cửa hàng của anh cũng có hai giấy phép kinh doanh. Thỉnh thoảng cán bộ văn hóa tới kiểm tra, có khi đúng vào giờ chỉ có nhân viên nữ đang phục vụ khách hàng nam nhưng thấy cửa hàng làm ăn đàng hoàng nên cũng không gây khó dễ chi.

Nằm không xa khu phố cổ, salon cắt tóc, gội đầu nghệ thuật “Tuấn boy” tuy không đề biển cắt tóc gội đầu nam - nữ trên biển quảng cáo nhưng khách nam và khách nữ tới đây đều được phục vụ, các nhân viên nam cắt tóc cho khách hàng nữ, các nhân viên nữ gội đầu, mát-xa cho khách hàng nam… Anh Lê Xuân Anh Tuấn, chủ salon hớt tóc Tuấn Boy là người Nha Trang, làm nghề 17 năm và đã ở Hội An 15 năm với khoảng 20 nhân viên. Để đảm bảo tính chuyên nghiệp, mỗi nhân viên được phân công công việc đúng với khả năng và sự khéo léo của mình. Do vậy, một khách hàng khi tới đây sẽ được 2-3 nhân viên phục vụ tùy từng công đoạn chăm sóc tóc, thông thường, nhân viên nam cắt tóc và tạo kiểu tóc cho khách, trong khi nhân viên nữ lại khéo léo với việc duỗi tóc, hấp tóc, mát-xa mặt… Anh Tuấn về Hội An làm nghề cũng vì “tiếng gọi của tình yêu” nhưng điều kiện vật chất chưa cho phép nên anh chị chưa làm đám cưới. Khách hàng nghe tiếng về “tay kéo vàng” của anh kéo nhau tới làm rất đông. Khi có quy định của thị xã, cửa hàng đứng trước nguy cơ phải đóng cửa hoặc di dời tới địa phương khác, anh chị bèn làm đám cưới sớm hơn dự định. Khi anh xin được giấy phép kinh doanh cho cắt tóc gội đầu nam và chị đăng ký xong giấy phép kinh doanh cắt tóc gội đầu nữ, hai người tưởng sẽ yên tâm làm nghề nhưng cán bộ phường không đồng ý hai giấy phép kinh doanh trên cùng một địa điểm. Anh Tuấn phải tới lại phòng thương mại yêu cầu cán bộ ở đây giải thích với phường để anh chị được phép làm nghề theo đúng quy định.

Những người thợ cắt tóc ở Hội An cho biết, khi mới có quy định trên, họ gặp ít nhiều khó khăn, nhất là với những phụ nữ có nghề cắt tóc nam nhưng với những người làm ăn đàng hoàng, họ nhanh chóng thích nghi và thực tế họ đã sống chung với quy định trên mười năm nay. Anh Tuấn nói: “ Tôi không muốn di chuyển cửa hàng tới nơi khác vì muốn sống ở Hội An, mà đã làm việc ở đây thì phải thực hiện theo những quy định của chính quyền để hạn chế tệ nạn xã hội”. Những quy định về cắt tóc, gội đầu ở Hội An quả là… “không giống ai” nhưng có lẽ chính nhờ nó mà thành phố này đã trở thành nơi có môi trường văn hóa trong sạch!