Thư sinh họ Cố người Kim Lăng, học rộng tài hoa, nhưng
nhà rất nghèo,
lại vì có mẹ già không nỡ rời dưới
gối, nên hàng ngày chỉ vẽ thuê
viết mướn kiếm ăn. Đã
hai mươi lăm tuổi mà vẫn phòng không lạnh lẽo.
Trước
cửa nhà chàng là một ngôi nhà bỏ hoang từ lâu,
một hôm có một bà già
cùng một cô gái đến thuê để
ở. Vì thấy không có đàn ông, nên chàng
cũng chưa tiện
thăm hỏi gốc tích của họ. Một hôm tình cờ từ ngoài
về,
chàng gặp cô gái trong phòng mẹ đi ra, tuổi chừng
mười tám mười
chín, xinh đẹp, thanh tú, trên đời ít
có người sánh kịp. Gặp chàng,
cô không tránh mặt nhưng
có vẻ nghiêm lạnh. Chàng vào nhà hỏi mẹ, bà
bảo:
- Đó là cô gái ở nhà trước cửa, sang mượn thước và
kéo may.
Cô vừa cho biết nhà cũng chỉ có một con một
mẹ. Trông cô có vẻ không
phải con nhà nghèo. Hỏi sao không
lấy chồng, cô đáp vì còn mẹ già. Để
mai mẹ sang chào
bà cụ, nhân tiện dò ý xem sao. Nếu ước vọng của họ
không
cao xa quá thì con có thể phụng dưỡng mẹ già thay
nàng.
Hôm sau
bà qua nhà cô gái, thấy mẹ nàng là một bà lão
điếc. Nhìn trong nhà,
tịnh không còn một bữa gạo cho
ngày mai; hỏi cách sinh sống thì chỉ
trông nhờ vào hai bàn
tay cô gái. Dần dà mẹ chàng đem chuyện kết thân
giữa
hai nhà ra ướm hỏi; bà cụ ý như cũng bằng lòng, nhưng
còn
quay sang bàn bạc với cô gái; nàng nín lặng, xem
chừng không được
vui.
Mẹ về, kể lại cho con nghe và tỏ ý ngờ vực nói:
- Hay là cô
ấy ngại nhà mình nghèo chăng? Tính tình nghiêm
nghị không nói không
cười, xinh như đào mận mà lại lạnh
lùng như sương tuyết, thật là
người kỳ lạ!
Mẹ con than tiếc một lúc rồi cũng bỏ qua.
Một hôm
chàng ngồi ở phòng, bỗng có một thiếu niên
đến nhờ vẽ tranh. Chàng ta
diện mạo đẹp đẽ nhưng ý
tứ thì khá buông tuồng. Hỏi ở đâu đến, đáp
là ở
thôn quệ Sau đó vài ba ngày lại đến một lần. Lâu dần
thành
quen, cười đùa cợt nhã. Chàng suồng sã ôm choàng
lấy, cũng không
chống cự gì lắm, liền tư thông với
nhau. Từ đấy đi lại rất thân
thiết.
Gặp khi cô gái đi ngang, thiếu niên đưa mắt nhìn, hỏi
là
ai, chàng đáp:
- Cô hàng xóm.
Thiếu niên nói:
- Đẹp thì đẹp
thật, mà sao thần sắc đáng sợ thế!
Lát sau chàng vào nhà trong, mẹ
bảo:
- Vừa rồi cô gái sang xin gạo, nói đã hai ngày bếp không
đỏ
lửa. Cô gái thật có hiếu nhưng nhà nghèo quá, kể
cũng đáng thương, ta
cũng nên chu cấp ít nhiều.
Chàng nghe lời, mang đấu gạo sang, gõ cửa
nói lại ý mẹ.
Cô gái nhận gạo cũng không cảm tạ.
Hàng ngày nàng
sang nhà, thấy mẹ chàng may vá, cũng vá áo
xâu kim giúp mẹ. Ra vào
trong nhà, làm lụng mọi việc như
con dâu. Chàng càng thêm biết ơn
nàng, mỗi khi có ai biếu
xén thức gì đều chia ra biếu lại mẹ nàng. Cô
gái vẫn
không hé răng nói một lời cảm tạ. Bỗng nhiên mẹ chàng
mọc
cái nhọt ở chỗ kín, đêm ngày kêu khóc. Cô gái
thường xuyên đến tận
giường chăm sóc, rửa mụn bôi
thuốc cho bà, ngày ba bốn bận. Mẹ rất áy
náy nhưng cô
không nề hà chuyện bẩn thỉu. Mẹ nói:
- Ôi, làm sao
có một nàng dâu như con trông nom mẹ lúc
tuổi già, để chết cho mát mẻ
đây!
Nói xong, bà buồn bã nghẹn ngào. Cô gái an ủi bà rằng:
- Anh
nhà là người con chí hiếu, còn hơn cảnh nhà cháu
mẹ goá con côi gấp
trăm lần.
Mẹ nói:
- Tới lui hầu hạ bên giường, nào phải là việc
người
con trai hiếu làm nổi đâu. Vả lại, thân này cũng đã xế
chiều,
hôm trái nắng trở trời chẳng biết thế nào nên
rất khắc khoải về một
người nối dõi.
Đang nói thì chàng vào, mẹ khóc bảo:
- Mẹ mang ơn
nương tử nhiều lắm, con chớ quên báo đáp.
Chàng cúi đầu vái tạ. Cô
gái nói:
- Chàng kính trọng mẹ tôi, tôi không vái tạ, chàng vái tạ
làm
gì?
Do đấy chàng càng thêm kính yêu, nhưng cử chỉ nàng rắn
rỏi,
không đằm thắm, nên mảy may chẳng sàm sỡ được.
Một hôm cô gái ra khỏi
cửa, chàng đăm đăm nhìn theo.
Nàng bỗng quay đầu lại cười tươi tắn.
Chàng mừng rỡ
vì việc xảy ra đến ngoài ý muốn, bèn chạy theo sang
nhà;
chọc ghẹo cũng không kháng cự, vui sướng cùng giao hoan.
Xong
xuôi, nàng dặn:
- Việc này chỉ một lần, không có lần thứ hai đâu
nhé!
Chàng không đáp, ra về. Hôm sau, lại hẹn, thì nàng nghiêm
nét
mặt, không ngoái nhìn, đi thẳng. Ngày ngày nhiều
lần qua lại, thường
gặp nhau luôn, nhưng nàng không hề
làm bộ tươi cười hay dùng lời đưa
đẩy; hơi đùa
cợt một chút đã nghe những câu lạnh người. Một hôm,
nhân
chỗ vắng người, nàng chợt hỏi:
- Chàng thiếu niên hàng ngày vẫn đến
là ai thế?
Chàng kể đầu đuôi; nàng bảo:
- Đã nhiều lần y có những
cử chỉ, thái độ vô lễ
với thiếp rồi. Vì là chỗ thân quen với chàng
nên
thiếp đành bỏ quạ Nhờ chàng chuyển lời; nếu còn tái
phạm tức
là không muốn sống nữa đấy!
Đến tối, thiếu niên tới, chàng nói lại,
rồi dặn
thêm:
- Anh phải cẩn thận, người ấy không đụng đến được
đâu!
Thiếu
niên nói:
- Không đụng đến được, sao anh lại đụng được?
Chàng
chối là không có chuyện ấy, thiếu niên nói:
- Nếu không có gì sao
những lời thô lỗ cợt nhả kia lọt
vào tai anh được?
Chàng không còn
biết nói thế nào. Thiếu niên nói:
- Cũng phiền anh chuyển lời hộ: Cô
nàng đừng giả vờ
nghiêm nghị nữa. Nếu không, tôi nói toạc ra cho mọi
người
cùng biết.
Chàng rất giận, đỏ mặt tía tai; Thiếu niên bèn bỏ đi.
Một
đêm, chàng đang ngồi một mình, bỗng nhiên cô gái
tìm đến, cười bảo:
-
Em với chàng tình duyên chưa dứt, lẽ nào không phải là
số trời?
Chàng
mừng cuống lên, ôm nàng vào lòng. Đột nhiên, nghe
tiếng giày lộp
cộp, hai người giật mình nhổm dậy,
thì thiếu niên đã xô cửa bước vào.
Chàng kinh hải hỏi:
- Cậu là gì vậy?
Anh ta cười đáp:
- Tôi
đến để xem con người trinh trắng đấy thôi.
Rồi ngoái nhìn nàng nói:
-
Hôm nay không chê trách người khác nữa ử
Cô gái đỏ bừng gò má, lông
mày dựng đứng lên, không
nói một lời. Nàng hất mạnh vạt áo, để lộ một
chiếc
bao da, thuận tay rút phắt ra một con dao găm sáng loáng,
dài
chừng một thước. Thiếu niên trông thấy, sợ hãi
bỏ chạy. Nàng đuổi
theo ra đến cửa, nhìn quanh, thì đã
mất hút. Nàng cầm dao găm ném vào
khoảng không, chỉ nghe
một tiếng "rạt" đã thấy hiện ra một luồng
sáng rực
rỡ như cầu vồng. Lát sau nghe tiếng một con hồ trắng,
đầu
và mình mỗi thứ văng một nơi, nhìn mà thất kinh.
Cô gái nói:
-
Anh bạn đẹp trai của chàng đó. Tôi đã dằn lòng tha
thứ, nhưng hắn
nhất định không muốn sống thì biết
làm thế nào?
Rồi nàng cất dao
vào bao. Chàng cố kéo trở vào phòng,
nàng bảo:
- Vừa rồi yêu quái
làm mất cả hứng, xin để đêm mai.
Nói đoạn ra cửa đi thẳng. Đêm sau,
quả nhiên cô gái lại
đến, bèn cùng chàng ân ái. Hỏi về kiếm thuật,
nàng
đáp:
- Đó không phải là điều chàng nên biết. Hãy giữ kín,
nếu
lộ ra, e tai vạ đến chàng.
Lại bàn chuyện hôn nhân, cô gái nói:
-
Đã chung chăn gối, lại lo liệu việc nhà, không phải
vợ thì còn là
gì? Đã là vợ chồng hà tất phải nói
đến cưới hỏi.
Chàng hỏi:
-
Hay là chê tôi nghèo?
Nàng đáp:
- Chàng đã đành là nghèo, nhưng
thiếp giàu sao? Sum vầy
đêm nay, chính là thương chàng nghèo đấy
thôi.
Khi chia tay nàng lại dặn:
- Việc làm cẩu thả này không thể
thường luôn được.
Lúc nên đến, thiếp sẽ tự đến, không nên đến thì ép
buộc
nhau có ích gì!
Về sau mỗi lần gặp gỡ, hễ chàng nói chuyện riêng tư
là
cô gái lại tránh đi. Tuy nhiên, việc vá may nấu
nướng vẫn một tay
nàng quán xuyến, không khác gì
người vợ chính thức.
Được mấy
tháng, mẹ nàng chết, chàng dốc sức lo việc
ma chay. Từ đó, nàng ở nhà
một mình. Chàng nghĩ phòng
không bóng chiếc có thể tính chuyện chung
chạ được,
bèn nhảy qua tường mà vào, đến bên cửa sổ gọi mãi,
nhưng
rốt cuộc chẳng một ai thưa. Bèn lại cửa chính
nhìn vào thì nhà trống
không mà cửa vẫn cài. Chàng ngờ
cô gái có nơi hò hẹn nào khác. Đến
đêm, lại tới, vẫn
y như vậy, chàng bèn tháo viên ngọc vẫn đeo bên
mình
để lại trên cửa sổ rồi đi. Hôm sau gặp nhau ở buồng
mẹ. Khi
chàng đi ra, cô gái theo sau nói:
- Chàng ngờ thiếp ử Mỗi người đều
có tâm sự riêng,
không thể nói hết với người khác. Nay dẫu muốn chàng
hết
ngờ cũng đâu có được. Nhưng có một việc phiền
chàng lo liệu gấp.
Chàng
hỏi việc gì, nàng đáp:
- Thiếp có mang đã tám tháng rồi, e sinh nở
nay mai. Nhưng
danh phận của thiếp chưa rõ ràng, chỉ có thể sinh con
cho
chàng chứ không thể nuôi con cho chàng được. Chàng hãy
thưa
riêng với mẹ lo tìm một người vú nuôi, nói dối
là con xin được chứ
đừng nói là con do thiếp sinh ra.
Chàng nhận lời, về kể lại với mẹ,
bà cười bảo:
- Con bé này kỳ thật! Hỏi cưới thì không chịu, mà lại
ăn
vụng với con mình.
Bà vui mừng làm theo ý nàng và chờ đợi.
Lại
cách hơn một tháng, có đến mấy ngày cô gái không
sang. Mẹ lấy làm
ngờ, đến cửa nhìn xem thì cửa đóng
mà nhà vắng lặng. Gõ cửa hồi lâu
mới thấy cô gái
đầu bù tóc rối, mặt mũi không rửa, từ trong buồng
bước
ra, mở cửa cho bà vào xong, đóng lại ngay. Vừa vào
trong nhà đã nghe
tiếng trẻ khóc oe oe trên giường. Bà
kinh ngạc hỏi:
- Con sinh từ
bao giờ vậy?
Nàng thưa:
- Đã ba ngày.
Giở tã lót ra xem thì là
đứa bé trai, má bụ bẫm trán
rộng, bà vui mừng nói:
- Con đã vì
già mà nuôi cháu; một mình lênh đênh, rồi
sẽ nương tựa vào ai?
Cô
gái nói:
- Điều con canh cánh trong lòng, chẳng dám phơi bày cùng
mẹ.
Đợi lúc đêm hôm vắng vẻ sẽ cho cháu về với bà.
Mẹ về nói chuyện với
con trai, cũng thầm cho là lạ.
Đến đêm, bế đứa trẻ về. Lại mấy đêm
sau, vào
khoảng nửa đêm, cô gái bỗng gõ cửa, bước vào, tay
xách
chiếc túi da cười nói:
- Việc lớn của thiếp đã xong rồi. Từ nay xin
vĩnh
biệt!
Chàng vội hỏi duyên cớ, nàng nói:
- Công ơn nuôi mẹ
thiếp vẫn khắc sâu trong dạ. Trước
đây thiếp từng nói "Chỉ một lần
thôi, không có lần
thứ hai" không phải có ý đem việc chung đụng gối
chăn ra
để báo đáp. Chỉ vì chàng nghèo không thể lấy được
vợ nên
gắng sinh cho chàng một đứa con để nối dõi.
Những mong chỉ một lần là
thành, chẳng ngờ lại thấy
có kinh nên phải "phá giới" lần thứ hai.
Nay ơn chàng đã
đền, chí thiếp đã toại, chẳng còn gì ân hận nữa!
Chàng
hỏi:
- Trong túi có vật gì đấy?
Nàng đáp:
- Đầu kẻ thù!
Hé
ra cho nhìn, thì râu tóc bết vào nhau mà máu loang nhoè
nhoẹt. Chàng
sợ muốn đứt hơi, lại hỏi kỹ thêm. Nàng
nói:
- Trước đây thiếp
không dám nói với chàng, vì sợ nếu
chuyện không giữ kín được sẽ lộ
ra. Nay việc đã xong,
kể chàng nghe cũng chẳng hại gì. Thiếp vốn là
người
Chiết Giang, cha làm quan Tư mã bị kẻ thù hãm hại, nhà
cửa
bị tịch biên. Thiếp phải cõng mẹ già đi trốn, ẩn
giấu họ tên, chôn
vùi tung tích đã ba năm rồi. Sở dĩ
không báo thù ngay chỉ vì mẹ đang
còn. Đến khi mẹ mất,
lại vướng "khối thị" đang mang trong bụng. Vì
thế cứ
nấn ná mà thành lâu. Đêm hôm nọ thiếp đi vắng, chẳng
có
duyên gì khác, chỉ vì đường sá cổng ngõ chưa thông
thuộc, sợ có sự
nhầm lẫn mà thôi.
Nói xong nàng ra cửa, lại dặn rằng:
- Đứa con
thiếp sinh ra, hãy chăm sóc cẩn thận! Chàng
phúc mỏng, chẳng sống lâu
được, con rồi sẽ làm rạng
rỡ cửa nhà. Đêm khuya đừng làm kinh động
đến mẹ,
thiếp đi đây!
Chàng đang rầu rĩ, toan hỏi đi đâu thì nàng
đã vụt đi
nhanh như chớp, chỉ nháy mắt đã không thấy đâu bóng
dáng
nữa. Chàng than tiếc, đứng sững như kẻ mất hồn.
Sáng hôm sau chàng
kể lại với mẹ, hai mẹ con cứ tấm
tắc là chuyện lạ lùng.
Ba năm sau
quả nhiên chàng mất. Đứa con mười tám tuổi
đỗ Tiến sĩ, phụng dưỡng
bà nội cho đến hết tuổi
già.
oOo