Bức tranh quái dị

Erckmann- Chatrian


Trước nhà
thờ Saint Sébalt, nơi góc đường Des Trabans là một quán nhỏ,
vừa hẹp
vừa cao, cửa kính bụi bậm, trên nóc có dựng bức tượng Đức Mẹ
Đồng
Trinh bằng thạch cao.
Đó là nơi tôi trải qua những ngày buồn thảm
nhất đời.
Tôi đến thành phố Nureemberg đê học hội họa từ các họa sư
tên tuổi ở
Đức, nhưng vì thiếu tiền nên đành phải vẽ ảnh, những ảnh
xoàng xĩnh như
các mụ to béo lắm lời, con mèo ngồi trên đầu gối,
những ông xã trưởng
đội mũ ba góc,những ông nhà giàu, đầu chụp tóc
giả...
Hết vẽ ảnh, tôi vẽ những bản phác họa (Croquis) và sau cùng vẽ
hình bóng (Silhouettes).
Với tôi, không có gì thê thảm cho bằng luôn
luôn bị viên quản lý khách
sạn hạch sách. Sáng nào ông ta cũng mím
môi giọng ồn ào, vẻ xấc láo nạt
nộ: "Chừng nào ông mới chịu trả tiền
cho tôi? Ông có biết tiền phòng
của ông lên tới bao nhiêu rồi không?
Hai trăm đồng "florin" và mười
đồng "kreutzer". Không có bao nhiêu
phải không?".
Những ai chưa nghe giọng xấc láo của tên quản lý khách
sạn này không
thê hiêu được nỗi khổ của tôi trong lúc bấy giờ. Tình
yêu nghệ thuật,
óc tưởng tượng, sự hăng hái đi tìm cái đẹp của tôi
hoàn toàn khô héo.
Tôi trở nên vụng về, nhút nhát. Bao nhiêu nghị lực
đều biến cũng như
lòng tự trọng... Và thấy ông xã trưởng từ xa là
tôi đã cúi đầu chào cẩn
thận.
Một đêm, không một xu dính túi, quá
lo ngại, sợ bị viên quản lý dê sợ
kia cho vào tù, tôi nhất định tự tử
bằng cách cắt họng. Với ý nghĩ đó,
tôi ngồi trên chiếc giường tồi
tàn ngó ra cửa sổ, triền miên nghĩ ngợi
đến trăm ngàn ý nghĩ về triết
lý. Tôi tự hỏi: "Con người là gì? Một con
thú ăn tạp! Hai hàm răng
có các loại răng chó, răng cửa, răng hàm chứng
minh điều đó. Răng chó
đê ăn thịt, răng cửa đê ăn trái cây và răng hàm
đê nghiền. Nhưng khi
không còn gì đê nghiền thì con người là một thứ vô
nghĩa trong vũ
trụ, một điều thừa, một bánh xe thứ năm...".
Đó là những cảm nghĩ của
tôi. Tôi không dám mở con dao cạo ra, sợ rằng tôi bỗng nhiên trở nên
can đảm mà tự tử.
Sau những lý luận như thế, tôi thổi ngọn đèn sáp,
hoãn lại mọi việc vào ngày mai.
Tên quản lý khách sạn đã làm cho tôi
trở nên ngu ngốc hoàn toàn.
Tôi không thấy gì khác hơn là những hình
bóng và điều mong muốn duy
nhất của tôi là có tiền đê ném vào mặt hắn
mỗi khi hắn ta đến quấy rầy
tôi.
Nhưng đêm đó, có một cuộc cách
mạng kỳ lạ trong đầu óc tôi. Tôi thức
dậy vào lúc một giờ khuya, vẽ
nhanh lên giấy một bức phác họa theo loại
Hòa Lan, tức là loại kỳ
quái, không có một chút liên hệ gì tới các quan
niệm về hội họa thông
thường của tôi.
Các bạn hình dung, bức phác họa là một khoảng sáng
tối âm u, nằm giữa
những bức tường cao, loang lở. Những bức tường dầy
đó có những móc sắt
nhọn hoắt đóng ở trên cao vào khoảng hai ba
thước. Người ta đoán ngay
từ đầu khung cảnh đó là một lò sát sinh.
Bên
trại có một hàng rào mắt cáo. Bạn thấy một con bò mổ banh ra, treo
lên
trần bằng những cái móc to tướng. Những vũng máu chảy trên nền gạch
và
dồn xuống một đường mương đầy rác đến dị kỳ.
Ánh sáng chiếu từ trên,
giữa các ống khói. Bóng các mái nhà kế cận chồng chất lên nhau.
Bên
trong là một trại... Dưới trại là một đống củi. Trên đống củi có
một
cái thang, vài bó rơm, một đống dây, một chuồng gà và một chuồng
thỏ
phế thải.
Làm sao các chi tiết ô hợp đó lại chạy vào trí tưởng tượng
của tôi? Tôi
cũng không biết, không thấy một cảnh nào như vậy đê nhớ
lại rồi vẽ ra.
Ấy vậy mà mỗi một nét bút chỉ là một nét vẽ chững chạc
được nghiên cứu cẩn thận. Không thiếu một cái gì hết!
Nhưng bên mặt,
còn một góc bỏ trắng. Tôi không biết vẽ gì lên đó. Kìa,
có một vật
gì thấp thoáng cử động. Bỗng nhiên tôi thấy một bàn chân,
một bàn
chân lật ngược, tách khỏi mặt đất. Mặc dầu vị trí đó không thê
có
được tôi vẫn theo sáng kiến đó, không hề hiêu rõ mình sẽ vẽ gì đây.
Bàn
chân đó dính vào ống quyên... và trên ống quyên có một chéo áo...
Liền
sau đó, một mụ già, xanh xao, tiều tụy, tóc rối bời té sấp trên bờ
giếng
trong khi chống cự với một nắm tay đang siết cổ mụ...
Thì ra tôi vẽ
một bức tranh giết người. Ngọn bút rơi khỏi bàn tay tôi.
Mụ già trong
tư thế chống cự tận lực, nằm vắt lên thành giếng, mặt nhăn
nhó vì
kinh hãi, hay tay bám chặt lấy cánh tay của kẻ sát nhân, mụ ta
làm
tôi hoảng sợ...
Tôi không dám nhìn mụ. Nhưng về phần tên sát nhân thì
tôi không thấy, trừ cánh tay. Tôi không thê kết thúc được bức tranh.
Tôi
tự nhủ: "Mệt rồi. Chỉ còn có nét mặt của tên sát nhân nữa mà thôi. Ngày
mai mình sẽ vẽ nốt. Dê mà!".
Tôi nằm xuống giường, hãy còn kinh sợ
trước những gì vừa thấy qua nét vẽ của chính mình. Năm phút sau, tôi ngủ
như chết.
Sáng hôm sau, tôi thức dậy khi trời hãy còn mờ tối.
Vừa
mặc quần áo xong và sắp sửa tiếp tục bức tranh bỏ dở thì có hai tiếng
gõ cửa.
Tôi lên tiếng:
- Cứ vào!
Cánh cửa mở. Một người đã già,
cao, ốm, mặc toàn màu đen bước vào thềm.
Hai mắt ông gần nhau quá,
mũi ông quặp xuống như mũi két, trán ông
rộng, xương xẩu. Gương mặt
ông có vẻ nghiêm khắc, ông chào tôi, hỏi
thật nghiêm:
- Ông là họa
sĩ Christian Vénius?
- Chính tôi thưa ông.
Ông ta gật đầu một lần
nữa, tự giới thiệu:
- Tôi là Nam tước Frederic Van Spreckdal!
Sự
xuất hiện của ông Van Spreckdal, chánh án tòa đại hình trước căn gác
tối
tăm của một họa sĩ vô danh khiến tôi thấy mất bình tĩnh. Tôi nhìn
bàn
ghế tồi tàn, sàn gác bụi bậm, xấu hổ trước cảnh nghèo của mình.
Nhưng
ông Van Spreckdal không chú ý đến những chi tiết đó. Ông ngồi
trước
bàn nhỏ của tôi nói:
- Họa sĩ, tôi đến đây...
Nhưng, cùng lúc đó,
hai mắt ông dừng lại trên bức họa chưa hoàn
thành... ông không nói
hết câu. Tôi ngồi trên chiếc giường tồi tàn và
sự chiếu cố bất ngờ
của nhân vật này dành cho một trong các tác phẩm
của tôi khiến tim tôi
đập mạnh vì mối lo sợ khó nói.
Độ một phút, Van Spreckdal ngước đầu
lên nhìn tôi thật chăm chú.
- Ông là tác giả bức họa kia?
- Dạ
phải.
- Giá bức họa đó bao nhiêu?
- Tôi không bán các bức phác
họa. Đó chỉ là một dự án.
Ông khách kêu lên một tiếng "A!" khi đỡ tờ
giấy lên với mấy đầu ngón
tay bằng vàng, ông lấy một kính phóng đại
trong áo "gi lê" ra, bắt đầu
nghiên cứu bức họa một cách trầm lặng.
Ánh
nắng mặt trời chiếu xiên xiên qua gác. Van Spreckdal không nói một lời
nào, sống mũi ông quằm xuống, đôi mày ông cau lại.
Không khí hoàn
toàn im lặng, tôi nghe rõ tiếng vo ve của một con muỗi mắc trong lưới
nhện. Sau cùng, không nhìn tôi, ông hỏi:
- Khuôn khổ bức tranh này
như thế nào?
- Bề ngang ba bộ, bề dài bốn bộ.
- Giá tiền?
- Năm
mươi đồng "ducat".
Van Spreckdal đặt bức ảnh xuống, lấy trong túi
chiếc ví dày màu xanh lá
cây, giống như một quả lê. Ông trút các đồng
tiền vàng ra:
- Đây, năm mươi "ducát".
Nam tước đứng lên chào
tôi. Tôi nghe tiếng chiếc gậy cán ngà của ông
nện trên các bậc thang
gác. Khi ông ta xuống đến tầng dưới tôi mới hoàn
hồn và sực nhớ chưa
cảm ơn ông ta. Tôi chạy nhanh xuống năm tầng lầu.
Nhưng ra tới đường,
nhìn hai bên, con đường vắng tanh. Tôi hổn hên" "Lạ
quá!", rồi hổn
hên leo trở lên gác.
Sự xuất hiện đột ngột của Van Spreckdai khiến
tôi ngây ngất bàng hoàng.
Ngắm chồng "ducat" ngời sáng dưới ánh nắng,
tôi ngẫm nghĩ: "Hôm nay,
mình tính cắt cổ tự tử vì mấy đồng "florin"
không đáng, bây giờ thì cả
một sản nghiệp từ trên trời rơi xuống.
Mình không mở con dao cạo ra là
phải! Và từ đây về sau, nếu có ý nghĩ
tự tử nữa thì mình nên hoãn lại
ngày hôm sau. Sau những cảm nghĩ đó
tôi ngồi lại đê tiếp tục vẽ nốt bức
tranh. Chỉ cần bốn nét bút là
xong. Nhưng tôi thất vọng não nề. Bốn nét
bút đó tôi không vẽ được.
Tôi mất tong cảm hứng. Nhân vật bí hiêm kia,
tôi không thê nào hình
dung ra mặt mũi. Tôi cố suy nghĩ, cố phác họa,
nhưng không vẽ ra hồn.
Tôi đổ mồ hôi có giọt.
Đúng lúc đó, tên quản lý bước vào phòng tôi,
không gõ cửa theo thói quen. Hắn nhìn chồng tiền vàng, kêu lên:
- A
ha! Tôi bắt được quả tang ông có nhiều tiền vàng như thế này, thế mà ông
bảo là không có tiền!
Và mấy ngón tay nhọn hoắt của hắn quờ quạng về
phía đống tiền vàng trên bàn.
Tôi ngẩn ngơ vài giây. Rồi chợt nhớ
tên quản lý luôn hoạnh họe bấy lâu
nay, tôi nhảy xổ tới thộp cổ hắn
tống ra khỏi phòng, rồi sập cửa, làm
hắn dập cả mũi.
Tất cả những
việc đó xảy ra thật nhanh. Tôi nghe viên quản lý kêu ầm lên ở bên ngoài:
-
Trả tiền đây! Đồ ăn cắp!
Những người mướn phòng xung quanh đổ ra
ngoài. Tiếng họ lao xao:
- Có việc gì vậy?
Tôi mở cửa thật bất
ngờ, đạp mạnh vào mông tên quản lý khiến hắn lăn ùng ục xuống lầu, có
đến vài mươi bậc thang.
Tôi hét lên:
- Việc gì hả? Tôi tống cổ
thằng chó đó xuống lầu. Chỉ có vậy thôi!
Xong, tôi khóa cửa lại trong
tiếng cười củủa các bạn phòng bên.
Tôi rất hài lòng về chuyện vừa làm, xoa
tay thích thú.
Chuyện xảy ra khiến tôi hứng chí. Tôi ngồi xuống toan
tiếp tục vẽ thì
có tiếng động kỳ lạ. Đó là tiếng báng súng đặt xuống
vỉa hè. Tôi nhìn
qua cửa sổ, thấy ba cảnh sát, súng dựng dưới chân,
đứng canh trước cửa
nhà. Tôi lo sợ hỏi thầm: "Thằng quản lý gãy tay,
lọi cẳng chăng?".
Các bạn có thấy điều kỳ quái trong đầu óc con người
chưa. Ngày hôm qua
tôi tính cắt cổ tự tử, mà bây giờ lại run rẩy khi
nghĩ tới cảnh lính
bắt về tội đạp tên quản lý té lầu!
Có tiếng ồn
ào trên thang lầu, tiếng chân người, tiếng súng khua, tiếng những lệnh
truyền cộc lốc.
Bỗng người ta cố mở cửa phòng tôi. Cửa đã khóa. Có
tiếng hô to:
- Mở cửa! Cho lính vào!
Tôi đứng lên, run rẩy, hai
chân lảo đảo.
- Mở cửa!
Tôi có ý nghĩ muốn trèo lên mái nhà. Nhưng
vừa ló đầu qua khung cửa sổ
nhỏ bé, tôi giật thụt lùi, đầu óc choáng
váng. Tôi thấy các cửa sổ ở
tầng dưới với những cửa kính, những chậu
hoa... dưới nữa là bao lơn,
sau cùng là trụ đèn đường, bảng hiệu
"Tônnelet Rouge" và sau hết là ba
lưỡi lê sáng chóe đang chờ tôi rơi
xuống đê đâm suốt từ lòng bàn chân
đến gáy.
Trên mái nhà đối diện
có con mèo to, màu hung đỏ, núp sau ống khói rình một đàn chim sẻ đang
kêu chíu chít trên màng xối.
Tôi không thê hình dung mắt con người có
thê thấy thật rõ và nhanh đến vậy trong khi lo sợ.
Bên ngoài người
ta ra lệnh đến lần thứ ba:
- Mở cửa! Hay đê người ta phá cửa đây!
Thấy
trốn không được, tôi lảo đảo đến cửa... vặn khóa.
Vụt một cái, hai
cánh tay chụp lấy cổ tay tôi. Một người mập lùn, miệng đầy hơi rượu nói:
-
Đây rồi!
Ông ta mặc áo xanh ve chai, gài nút tới cổ, đê râu rậm, đeo
đầy cà-rá và tên là Passauf. Hắn là cảnh sát trưởng.
Bên ngoài có
đến năm tên lính bồng súng nhìn tôi chăm chỉ.
Tôi hỏi Passauf:
-
Ông muốn gì?
Hắn quát:
- Xuống lầu!
Và ra lệnh cho một tên lính
nắm tay tôi lôi đi.
Mấy tên kia lập tức xông đến lục tung căn phòng
nhỏ bé của tôi.
Tôi bước xuống lầu, dựa vào tên lính, như một kẻ ho
lao đến thời kỳ thứ ba, tóc tai rối nùi, mỗi bước mỗi vấp.
- Tôi bắt
anh !
Người ta vứt tôi lên xe ngựa, kẹp tôi giữa hai tên lính vạm vỡ.
Khi
chiếc xe chạy, tôi còn nghe có tiếng bước chân chạy theo của trẻ
nhỏ.
Tôi hỏi một trong hai người lính:
- Tôi bị bắt về tội gì?
Tên
này nhìn tên lính kia, mỉm cười một cách khó hiêu, nói:
- Này Hana,
nó hỏi nó bị bắt về tội gì kìa?
Nụ cười đó khiến tôi sợ tái người.
Không
lâu, một bóng mát bao trùm lên chiếc xe. Tiếng chân ngựa vang
dưới
nền gạch khô khốc. Chừng như tôi đã được đưa tới khám đường. Đối
với
tôi, bây giờ cái gì cũng trở lên đen tối.
Từ móng vuốt của tên quản
lý, tôi rơi vào nơi ngục tối, nơi người vô
thì nhiều mà người ra thì
ít. Người ta giam tôi một cách thản nhiên như
cất một đôi vớ trong
tủ, rồi mặc kệ đó, nghĩ đến những chuyện khác.
Tôi ngồi bất động đến
mười phút, nghĩ mông lung:
Thằng cha quản lý đã hét to: "Nó giết tôi"
khi bị tôi đạp té xuống
thang lầu. Nhưng hắn không nói rõ là ai giết
hắn. Mình sẽ khai thủ phạm
là ông già bán kính ở kế bên. Lão ta sẽ
bị treo cổ thay cho mình.
Ý nghĩ đó làm tôi bớt lo. Tôi nhìn xung
quanh phòng giam. Phòng mới
quét vôi, không có một hình vẽ nào trên
tường trừ một hình cái giá treo
cổ mà kẻ vào đây trước tôi đã vẽ. Ánh
sáng bên ngoài chiếu vào qua một
lỗ tròn trên cao, cách mặt đất
chừng ba thước. Đồ đạc trong phòng chỉ
gồm một cái ổ rơm và một cái
chậu.
Tôi ngồi lên ổ rơm, hai tay bó gối, buồn thảm không tả nổi. Tôi
nghĩ là
tên quản lý trước khi chết đã tố cáo tôi. Tự nhiên tôi thấy
nhột ở chân
như có kiến bò và tôi ngẩng cổ lên, húng hắng ho như có
sợi dây siết
mạnh ở cổ.
Ngay lúc đó tên cai ngục mở cửa bảo tôi đi
theo hắn. Tôi rùng mình vì
lúc nào hắn cũng có hai tên đồ tê vạm vỡ
theo sau. Chúng tôi đi qua mấy
dãy hành lang dài. Tôi thấy sau lưới
sắt tên Jic Jack sắp sửa bị hành
quyết vào sáng hôm sau. Hắn mặc áo
bó sát tay chào và hát lên với giọng
khàn khàn. Khi thấy tôi hắn kêu
lên:
- Chào người anh em! Tôi sẽ dành cho người anh em một chỗ ở phía
bên mặt.
Hai tên lính và viên cai ngục nhìn nhau cười trong khi tôi
nổi da gà.
***
Viên cai ngục đẩy tôi vào một gian phòng cao, thật
tối, có ghế sắp theo
hình bán nguyệt. Phòng vắng vẻ, có hai cửa sổ
cao đóng lưới sắt kín mít
và pho tượng chúa bằng gỗ nâu, hai tay dang
ra, đầu ngả xuống vai. Cảnh
tượng đó khiến tôi hoang mang cực độ.
Tất cả ý nghĩ vu khống trước đó
bỗng dưng biến mất. Đôi môi tôi mấp
máy cầu nguyện.
Đã từ lâu tôi không cầu nguyện, nhưng tai biến luôn
luôn khiến con người khuất phục trước đấng vô hình.
Trước mắt tôi,
trên ghế cao là hai nhân vật ngồi quay lưng về phía ánh
sáng. Dù vậy
tôi cũng nhận ra Nam tước Van Spreckdal nhờ cái bóng ông
in trên cửa
kính. Nhân vật thứ hai mập, má đầy thịt, hai bàn tay ngắn.
Hắn cũng
mặc áo thẩm phán như ông Van Spreckdal. Người phía dưới là lục
sự
Conrad. Hắn đang cho cán viết vào đầu lỗ tai. Khi tôi đến hắn dừng
tay
lại, nhìn tôi một cách tò mò.
Người ta bảo tôi ngồi xuống. Van
Spreckdal cao giọng hỏi:
- Christian Vénius, làm sao anh có bức ảnh
này?
Ông ta đưa lên bức tranh tôi vẽ chưa xong. Người ta trao bức
tranh đó cho tôi. Sau khi xem, tôi đáp:
- Tôi là tác giả.
Im lặng
khá lâu, rồi lục sự Conrad ghi lời nói của tôi. Tôi nghe ngòi
bút của
ông ta cào trên giấy và tôi nghĩ: "Câu hỏi đó có nghĩa gì? Nó
có
liên quan gì đến việc tôi đập thằng cha quản lý đâu!"
Van Spreckdal
lại hỏi:
- Anh là tác giả, chủ đề của bức tranh là gì?
- Đó là bức
tranh tưởng tượng.
- Anh có thấy các chi tiết này ở đâu không?
-
Thưa không. Tất cả các chi tiết đều do tôi tưởng tượng.
Ông chánh án
nói với giọng nghiêm khắc:
- Bị can Christian! Tôi yêu cầu anh nêu
suy nghĩ cẩn thận. Đừng có nói dối!
Đỏ mặt, và với giọng bất bình tôi
kêu to:
- Tôi nói sự thật!
Van Spreckdal nói:
- Lục sự ghi vào
biên bản.
Ngòi bút lại chạy rần rật trên giấy.
Ông chánh án lại
hỏi:
- Còn người đàn bà này. Người đàn bà mà người ta giết bên miệng
giếng, anh cũng tưởng tượng ra nốt?
- Đúng vậy!
- Anh không hề
nhìn thấy bà ta?
- Không hề!
Van Spreckdal đứng lên, bực mình.
Nhưng ông ta ngồi xuống tham khảo ý kiến đồng nghiệp.
Hai bóng đen
thẩm phán nổi bật lên trên nền sáng của cửa sổ, và ba
người đứng sau
lưng tôi. Không khí trong phòng im lặng đến ngột ngạt...
tất cả đều
làm cho tôi hoang mang lo sợ đến bải hoải. Tôi nghĩ thầm:
"Họ muốn gì
ở mình?
Bỗng Van Spreckdal nói với ba người lính:
- Đưa hắn lên
xe. Chúng ta tới đường Metzrstrasse.
Rồi ông nói với tôi:
-
Christian Vénius. Anh đang ở trong tình thế ngặt nghèo. Nếu anh thấy
công
lý của loài người cứng rắn thì anh chỉ còn chờ sự tha thứ của
Chúa.
Anh sẽ xứng đáng với tình thương của Chúa nếu anh thú tội.
Lời nói đó
như búa bổ vào đầu tôi. Tôi ngã người ra sau, đưa tay lên trời kêu to:
-
Trời ơi! Thật là một cơn ác mộng!
Rồi tôi ngất xỉu.
Khi tôi tỉnh
lại, chiếc xe đang chầm chậm trên đường. Phía trước có một
chiếc xe
khác. Hai tên đồ tê vạm vỡ vẫn luôn kè kè bên tôi. Một tên mời
bạn
hút thuốc. Tôi đưa tay về phía bao thuốc, hắn vội vàng giựt tay
lại,
cho vội bao thuốc vào túi.
Mặt tôi đỏ lên vì xấu hổ. Tôi quay đầu vào
vai che giấu cơn xúc động.
Bỗng tên lính có bao thuốc nói:
- Nếu
anh nhìn ra ngoài chúng tôi bắt buộc phải còng tay anh lại.
Tôi nghĩ
thầm: "Đồ chó! Quỷ sao không vật mày chết cho rồi!".
Chiếc xe dừng
lại. Một tên bước xuống. Tên còn lại nắm cổ tôi, khi thấy
tên kia đã
sẵn sàng đê đón tôi, hắn đẩy tôi xuống xe một cách tàn nhẫn.
Tất cả
những sự thận trọng đó cho thấy con người tôi đích thị là một kẻ
bất
lương. Nhưng tôi vẫn chưa hiêu rõ lời buộc tội từ phía hai ông thẩm
phán.
Bỗng
một cảnh tượng ghê gớm mở mắt tôi ra, đẩy tôi vào tận cùng tuyệt vọng.
Người
ta đẩy tôi bước vào một con đường thấp, lót gạch lồi lõm, tường
rỉ
nước vàng, mùi hôi thối xộc vào mũi khiến tôi choáng váng.
Tôi mò mẫm
đi giữa bóng tối, phía sau có hai tên lính vạm vỡ áp giải.
Đằng xa
thấp thoáng một cái sân rộng. Càng đi tới gần tôi càng kinh sợ.
Không
phải một sự lo sợ thông thường, mà đó là một sự khiếp đảm ghê
gớm,
giống như một cơn ác mộng. Tôi chỉ muốn lùi lại, chứ không thê
bước
được.
Một tên lính đẩy mạnh vai tôi, ra lệnh:
- Bước tới chứ!
Đến
đầu hành lang, tôi thấy trước mắt cái cảnh mà tôi vừa vẽ trong đêm qua.
Đúng
là cái sân ở giữa những bức tưòng dày, có những móc sắt, những
đống
sắt vụn, chuồng gà, chuồng thỏ... không có một chi tiết nhỏ nào bị
bỏ
quên. Tôi như bị sét đánh ngang tai trước hiện tượng kỳ lạ đó. Hai
ông
thẩm phán đứng bên cạnh miệng giếng. Dưới chân họ nằm sóng sượt một
mụ
già. Mụ nằm dưới tóc tai rối bời, mặt tái ngắt, hai mắt mở trừng
trừng,
lưỡi thè giữa hai hàm răng. Thật là một cảnh tượng kinh tởm.
Van
Spreckdal nói với giọng trịnh trọng:
- Sao, anh nghĩ gì?
- Anh có
nhận đã ném mụ già này? Mụ Thérésa Beker xuống giếng sau khi bóp cổ giựt
tiền của mụ ta?
Tôi gào to lên:
- Không! Tôi không biết mụ già
này. Tôi không hề nhìn thấy mụ ta. Xin Chúa chứng cho tôi!
Van
Spreckdal gắt:
- Thôi, bao nhiêu đó đủ rồi!
Không nói thêm một
lời, ông cùng bạn đồng nghiệp bước nhanh ra.
Hai tên lính nghĩ là họ
có bổn phận còng tay tôi lại. Họ đưa tôi trở về
khám. Trong cơn bàng
hoàng, lúc đó tôi hoàn toàn hoang mang, không biết
có đúng là mình đã
giết mụ già kia hay không.
Đối với những tên lính gác, tôi rõ ràng
đã là một tên tử tội.
Tôi không kê ra đây cơn xúc động của tôi trong
đêm đầu tiên nằm khám.
Tôi ngồi thừ trên ổ rơm, nhìn qua khung cửa sổ
nhỏ, thấy đoạn đầu đài
xa xa. Tôi nghe tiếng người gác đêm kêu to
lên trong thanh vắng: "Hỡi
dân chúng Nuremberg. Hãy yên giấc. Một
giờ!... Hai giờ!... Ba giờ!...".
Tôi thắc mắc, nghĩ ngợi nhiều. Người
ta bảo thà bị xử giảo vô tội còn
hơn là có tội. Đúng! Nhưng đó là về
phần hồn. Còn về phần xác thì chết
vô tội hay có tội cũng y như
nhau. Trái lại, phần xác vẫy vùng, tự giải
thoát khi biết vai trò của
mình đã chấm dứt bằng sợi dây thắt cổ.
Đó là những cảm nghĩ buồn
thảm của tôi trong đêm ghê gớm ấy.
Ngày dần dần sáng, thoạt tiên còn
mờ mờ rồi từ từ sáng tỏ. Bên ngoài,
đường phố nhộn nhịp. Ngày hôm ấy
nhằm ngày thứ sáu, ngày nhóm chợ. Tôi
nghe rõ mồn một tiếng cọc cạch
của xe bò chở rau cải, gà vịt. Tiếng gà
kêu trong chuồng, tiếng những
người nông dân trò chuyện với nhau khiến
lòng tôi lâng lâng.
Khu
chợ trước mặt khám đã mở cửa. Người ta chắc đang sửa soạn chỗ ngồi.
Khi
ngày sáng rực, tiếng cười nói của dân chúng vang lên. Những người
đi
chợ lui tới, bàn cãi, mặc cả giúp tôi đoán bây giờ vào khoảng tám
giờ
sáng.
Với ánh sáng, tôi yên tâm hơn. Những ý nghĩ đen tối trong đêm
biến mất. Tôi cảm thấy thèm thấy những gì đang xảy ra bên ngoài.
Những
người tù trước tôi đã đục những lỗ hổng trên tường đê leo lên
khung
cửa sổ cho dê. Tôi leo lên đó, đút đầu qua cái lỗ tròn nhìn ra
ngoài.
Tôi thấy đám đông, sự sống. Tự nhiên tôi chảy nước mắt. Tôi
không
nghĩ tới tự vẫn nữa. Tôi cần sống, cần thở. Đó thật là một điều
phi
thường. Tôi lầm bầm: "Được sống là hạnh phúc. Dù người ta bắt mình
kéo
xe hay xiềng chân vào sắt cũng mặc, miên sống được là được rồi!".
Tôi
lại nhìn sang chợ, nhìn những mụ già đang ngồi sau những thúng rau,
giỏ
gà... rổ trứng. Các người hàng thịt đang chặt thịt trên thớt. Mấy
anh
nông dân đầu đội nón nỉ rộng vành, chống gậy, chắp tay sau lưng hút
thuốc.
Tiếng
động của đám đông, sinh hoạt náo nhiệt của chợ giúp tâm trí tôi
biết
suy nghĩ và trong hoàn cảnh buồn thảm hiện tại tôi vẫn thấy sung
sướng
được còn sống trong thế giới loài người.
Khi tôi nhìn ra ngoài như
vậy, có một người đi ngang qua. Hẳn là một
tên đồ tê, đang nghiêng
lưng vác một phần con bò trên vai. Hai cánh tay
trần, khuỷu tay đưa
lên trên, đầu cúi xuống. Tóc bay phất phới che kín
cả mặt. Dù vậy,
vừa thấy hắn ta là tôi đã giựt nảy mình.
Tôi nói thành tiếng:
-
Chính hắn!
Tất cả máu trong người tôi chạy dồn về tim. Tôi leo xuống,
toàn thân
run rẩy đến cả đầu móng tay, tái xanh hết cả mặt mày, lẩm
bẩm:
- Chính hắn!
Trong khi hắn tự do phây phây thì mình sắp chết
thay cho hắn!
Chúa ơi! Bây giờ tôi phải làm gì? Phải làm gì?
Một ý
nghĩ đột ngột, một sáng kiến từ trên cao lóe lên trong trí tôi.
Tôi
cho tay vào túi áo... hộp bút chì hãy còn trong đó. Tôi liền chạy
ngay
lại bức tường dày, vẽ lại khung cảnh xảy ra vụ ám sát với một hứng
thú
lạ thường, không còn có sự mơ hồ, dọ dẫm. Tôi biết kẻ sát nhân. Tôi
trông
thấy hắn dường như hắn đang làm mẫu trước mắt tôi.
Vào khoảng mười
giờ, viên cai ngục bước vào khám giam. Nét mặt chim cú thường ngày của
hắn nhường chỗ cho sự thích thú.
Bước trên thềm hắn hỏi:
- Có thê
như thế chăng?
Tôi vẫn tiếp tục ngồi vẽ với tất cả sự phấn chấn tột
cùng.
- Đi gọi các ông thẩm phán đến đây giùm tôi!
Tên cai ngục
ngần ngừ:
- Các ông ấy đang chờ nơi phòng biện lý.
Tôi vẫn chăm
chú vẽ nhân vật kỳ lạ trong bức tranh nói:
- Tôi muốn tiết lộ nhiều
điều mới lạ với các ông thẩm phán.
Nhân vật tôi vẽ như sống thật. Bộ
mặt hắn rất đáng sợ.
Tên cai ngục bước ra ngoài. Vài phút sau hai vị
thẩm phán tới. Họ đứng nhìn bức tranh, kinh ngạc đến cực độ.
Tôi đưa
cánh tay ra, cả người run rẩy, nói:
- Đây là thủ phạm!
Sau khi im
lặng một lúc, Van Spreckdal hỏi:
- Tên hắn?
- Tôi không biết.
Nhưng hắn hiện ở trong chợ, đang chặt thịt ở thớt thứ ba, bên trái nếu
đi từ con đường Trabans vào chợ.
Van Spreckdal quay lại ông bạn đồng
nghiệp:
- Ông nghĩ sao?
Ông thẩm phán kia trịnh trọng bảo:
-
Cho người đưa hắn tới đây.
Vài tên lính đứng ngoài hành lang thi hành
lệnh đó. Các thẩm phán vẫn
đứng nhìn bức tranh của tôi. Còn tôi, tôi
ngồi vật xuống ổ rơm, đầu gục
lên gối mệt nhoài như chết.
Không
bao lâu có tiếng chân vang lên bên ngoài. Những ai chưa hề chờ
giải
thoát, chưa đếm từng phút dài như những thế kỷ, những ai chưa biết
đến
xúc động cực mạnh của sự chờ đợi, của sự kinh hãi, của sự hy vọng,
của
hoang mang... những kẻ đó không thê thông cảm được rúng động của
tôi
lúc bấy giờ. Tôi nghe cả tiếng chân của tên sát nhân bước giữa đám
lính.
Tôi nghe họ tiến tới gần. Ngay cả hai vị thẩm phán cũng lộ vẻ xúc
động.
Tôi ngước đầu lên, tim se lại như có một bàn tay sắt đang siết
chặt.
Tôi nhìn chăm chú vào cánh cửa mở... Tên sát nhân bước vào.
Má hắn
đỏ rực, hai hàm răng cắn chặt làm nổi bật hai thớ thịt, bạnh đến
tận
vành tai. Hai con mắt ti hí lo ngại, dữ tợn chợt như hai con mắt
sói,
long lanh dưới đôi chân mày rậm và nâu.
Van Spreckdal chỉ bức tranh
cho hắn xem. Vừa nhìn, hắn tái mặt, rồi rú
lên một tiếng dữ dội làm
tất cả chúng tôi lạnh người. Đôi cánh tay vạm
vỡ của hắn gạt bung mấy
tên lính ra. Rồi hắn nhảy lùi ra đằng sau mấy
bước. Một cuộc xung
đột ác liệt diên ra ở hành lang. Người ta chỉ nghe
tiếng thở hổn hên
của tên đồ tê, những lời nói ngắn ngủi và tiếng chân
của lính gác đổ
lên. Cuối cùng là tiếng rơi nặng nề xuống sàn gạch.
Cuộc xung đột xảy
ra hơn một phút.
Sau đó, tên sát nhân bước vào phòng, đầu cúi xuống
mắt đầm đìa máu, tay
bị trói thúc ra sau lưng. Hắn ngước nhìn bức
tranh lần nữa, ra dáng suy
nghĩ lung lắm, rồi nói nho nhỏ như nói với
chính hắn:
- Làm sao lại có người trông thấy mình vào lúc nửa đêm?
Vậy
là tôi thoát chết!